Guru Gobind Singh Ji Di Biography- ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਜੀ ਦੀ ਜੀਵਨੀ

Guru Gobind Singh Ji Di Biography

Guru Gobind Singh Ji ਦਾ ਬਚਪਨ ਅਤੇ ਮੁਢੱਲਾ ਜੀਵਨ

Guru Gobind Singh Ji ਦਾ ਜਨਮ 22 ਦਸੰਬਰ 1666 ਨੂੰ ਪਟਨਾ ਵਿੱਚ ਗੁਰੂ ਤੇਗ ਬਹਾਦਰ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਪਤਨੀ ਗੁਜਰੀ ਦੇ ਘਰ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਜਨਮ ਦੇ ਸਮੇਂ ਉਹਨਾਂ ਦਾ ਨਾਮ ਗੋਬਿੰਦ ਰਾਏ ਰੱਖਿਆ ਗਿਆ ਸੀ, ਗੌਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਜੀ ਗੁਰੂ ਤੇਗ ਬਹਾਦਰ ਜੀ ਦੇ ਇਕਲੌਤਾ ਪੁੱਤਰ ਸੀ।  ਉਸ ਦੇ ਪਿਤਾ ਸਿੱਖਾਂ ਦੇ 9 ਵੇਂ ਗੁਰੂ ਸਨ ਅਤੇ ਗੋਬਿੰਦ ਰਾਏ ਦੇ ਜਨਮ ਸਮੇਂ ਅਸਾਮ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਪ੍ਰਚਾਰ ਦੌਰੇ 'ਤੇ ਸਨ।

ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਪਿਤਾ ਅਕਸਰ ਯਾਤਰਾਵਾਂ ਤੇ ਜਾਂਦੇ ਸਨ ਇਸ ਲਈ ਉਸਨੇ ਆਪਣੇ ਪਰਿਵਾਰ ਨੂੰ ਸਥਾਨਕ ਰਾਜੇ ਦੀ ਸਰਪ੍ਰਸਤੀ ਹੇਠ ਛੱਡ ਦਿੱਤਾ ਸੀ।  1670 ਵਿਚ, ਤੇਗ ਬਹਾਦੁਰ ਚੱਕ ਨਾਨਕੀ (ਆਨੰਦਪੁਰ) ਚਲੇ ਗਏ ਅਤੇ ਆਪਣੇ ਪਰਿਵਾਰ ਨੂੰ ਉਸ ਵਿਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋਣ ਲਈ ਕਿਹਾ।

 ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਜੀ ਦੀ ਸਿੱਖਿਆ

1671 ਵਿਚ ਗੋਬਿੰਦ ਰਾਏ ਨੇ ਆਪਣੇ ਪਰਿਵਾਰ ਨਾਲ ਦਾਨਾਪੁਰ ਤੋਂ ਯਾਤਰਾ ਕੀਤੀ ਅਤੇ ਆਪਣੀ ਮੁਢੱਲੀ ਸਿੱਖਿਆ ਯਾਤਰਾ ਵਿਚ ਹੀ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨੀ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤੀ।  ਉਸਨੇ ਫ਼ਾਰਸੀ, ਸੰਸਕ੍ਰਿਤ ਅਤੇ ਕੁਸ਼ਤੀ ਕੁਸ਼ਲਤਾਵਾਂ ਸਿੱਖੀਆਂ।  ਆਖਰਕਾਰ ਉਹ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਮਾਂ 1672 ਵਿੱਚ ਅਨੰਦਪੁਰ ਵਿੱਚ ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਪਿਤਾ ਨਾਲ ਇਕਠ ਹੋਏ ਜਿੱਥੇ ਉਹਨਾਂ ਨੇ ਆਪਣੀ ਪੜ੍ਹਾਈ ਜਾਰੀ ਰੱਖੀ।

 ਔਰੰਗਜ਼ੇਬ ਦਾ ਹਿੰਦੁਆਂ ਤੇ ਜੁਲਮ

ਸੰਨ 1675 ਦੇ ਅਰੰਭ ਵਿਚ ਮੁਗਲਾਂ ਦੁਆਰਾ ਤਲਵਾਰ ਦੀ ਨੋਕ 'ਤੇ ਕਸ਼ਮੀਰੀ ਹਿੰਦੂਆਂ ਨੂੰ ਜ਼ਬਰਦਸਤੀ ਇਸਲਾਮ ਧਰਮ ਕਬੂਲ ਕਰਵਾ ਰਿਹਾ ਸੀ। ਚਾਰੋਂ ਪਾਸੇ ਨਿਰਾਸ਼ ਹੋਏ ਹਿੰਦੁਆਂ ਦਾ ਇਕ ਸਮੂਹ ਅਨੰਦਪੁਰ ਆਇਆ ਅਤੇ ਗੁਰੂ ਤੇਗ ਬਹਾਦਰ ਜੀ ਦੇ ਦਖਲ ਦੀ ਮੰਗ ਕੀਤੀ।  ਹਿੰਦੂਆਂ ਦੀ ਦੁਰਦਸ਼ਾ ਦਾ ਪਤਾ ਲੱਗਣ ਤੇ ਗੁਰੂ ਤੇਗ ਬਹਾਦਰ ਰਾਜਧਾਨੀ ਦਿੱਲੀ ਚਲੇ ਗਏ।  ਜਾਣ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ, ਉਸਨੇ ਆਪਣੇ ਨੌ-ਸਾਲ ਦੇ ਪੁੱਤਰ ਗੋਬਿੰਦ ਰਾਏ ਨੂੰ ਸਿੱਖਾਂ ਦਾ ਉੱਤਰਾਧਿਕਾਰੀ ਅਤੇ ਦਸਵੇਂ ਗੁਰੂ ਨਿਯੁਕਤ ਕੀਤਾ

Guru Gobind Singh Ji ਦੇ ਪਿਤਾ ਦਾ ਬਲਿਦਾਨ

ਗੁਰੂ ਤੇਗ ਬਹਾਦਰ ਜੀ ਨੂੰ ਮੁਗਲ ਅਧਿਕਾਰੀਆਂ ਨੇ ਗ੍ਰਿਫਤਾਰ ਕਰ ਲਿਆ ਸੀ। ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਨੂੰ ਇਸਲਾਮ ਧਰਮ ਕਬੂਲ ਕਰਨ ਲਈ ਕਿਹਾ ਗਿਆ ਸੀ, ਗੁਰੂ ਜੀ ਦੇ ਇਨਕਾਰ ਤੇ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਸਤਾਇਆ ਗਿਆ ਸੀ। ਗੁਰੂ ਜੀ ਨੇ ਧਰਮ ਬਦਲਣ ਦੀ ਬਜਾਏ ਸਾਰੇ ਤਸੀਹੇ ਝੱਲਣੇ ਚੁਣਿਆਂ, ਫਿਰ ਰਵਾਇਤੀ ਤੌਰ ਤੇ ਗੁਰੂ ਜੀ ਨੂੰ ਮਾਰ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ

ਖਾਲਸਾ ਪੰਥ ਦੀ ਸਾਜਨਾ ਦਿਵਸ

ਗੋਬਿੰਦ ਰਾਏ ਨੂੰ 1676 ਵਿਚ ਵਿਸਾਖੀ ਦੇ ਦਿਨ ਰਸਮੀ ਤੌਰ ਤੇ ਗੁਰੂ ਬਣਾਇਆ ਗਿਆ ਸੀ। ਉਹ ਬਹੁਤ ਸੂਝਵਾਨ ਅਤੇ ਬਹਾਦਰ ਲੜਕਾ ਸੀ ਜਿਸਨੇ ਮਹਾਨ ਦੁਖਾਂਤ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ, ਸਿਰਫ ਵਿਵੇਕ ਅਤੇ ਪਰਿਪੱਕਤਾ ਨਾਲ ਗੁਰੂ ਪਦਵੀ ਦੀ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰੀ ਲਈ।

 

ਮੁਗਲਾਂ ਨਾਲ ਤਣਾਅਪੂਰਨ ਸੰਬੰਧਾਂ ਨੂੰ ਧਿਆਨ ਵਿਚ ਰੱਖਦੇ ਹੋਏ, ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਜੀ ਨੇ ਸਮਰਪਿਤ ਯੋਧਿਆਂ ਦੀ ਇਕ ਮਜ਼ਬੂਤ ​​ਫੌਜ ਬਣਾਉਣ 'ਤੇ ਧਿਆਨ ਕੇਂਦ੍ਰਤ ਕੀਤਾ, ਜੋ ਸਾਰੀ ਮਨੁੱਖਤਾ ਦੀ ਇੱਜ਼ਤ ਦੀ ਰਾਖੀ ਦੇ ਨੇਕ ਉਦੇਸ਼ ਲਈ ਲੜਦੇ ਹੋਏ ਖ਼ੁਸ਼ੀ-ਖ਼ੁਸ਼ੀ ਆਪਣੀਆਂ ਜਾਨਾਂ ਕੁਰਬਾਨ ਕਰ ਦੇਣਗੇ।

 

 ਗੁਰੂ ਜੀ ਨੇ ਸਮੂਹ ਸਿੱਖਾਂ ਨੂੰ ਬੇਨਤੀ ਕੀਤੀ ਕਿ ਉਹ ਵਿਸਾਖੀ ਦੇ ਦਿਨ 13 ਅਪ੍ਰੈਲ 1699 ਨੂੰ ਅਨੰਦਪੁਰ ਵਿਖੇ ਇਕੱਤਰ ਹੋਣ।  ਸੰਗਤਾਂ ਵਿਚ ਗੁਰੂ ਜੀ ਨੇ ਪਾਣੀ ਅਤੇ ਪਤਾਸ਼ਾ (ਪੰਜਾਬੀ ਮਿਠਾਸ) ਦਾ ਮਿਸ਼ਰਣ ਬਣਾਇਆ ਅਤੇ ਇਸ ਮਿੱਠੇ ਜਲ ਨੂੰ “ਅੰਮ੍ਰਿਤ” ਕਿਹਾ।

 

Guru Gobind Singh Ji ਨੇ ਫਿਰ ਸੰਗਤ  ਨੂੰ ਕਿਹਾ ਜੋ ਗੁਰੂ ਲਈ ਆਪਣੀਆਂ ਜਾਨਾਂ ਕੁਰਬਾਨ ਕਰਨ ਲਈ ਤਿਆਰ ਹਨ।  ਉਹ ਖ਼ਾਲਸੇ ਵਿਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋ ਲਈ ਅੱਗੇ ਆਉਣ।  ਪੰਜ ਲੋਕਾਂ ਨੇ ਸਵੈ-ਇੱਛਾ ਨਾਲ ਖਾਲਸੇ ਨੂੰ ਅਪਣਾ ਲਿਆ ਅਤੇ ਗੋਬਿੰਦ ਰਾਏ ਨੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਪੰਜਾਂ ਬੰਦਿਆਂ ਨੂੰ ਅੰਮ੍ਰਿਤ” ਦਿੱਤਾ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਆਖਰੀ ਨਾਮ “ਸਿੰਘ” ਕਰ ਦਿੱਤਾ।  ਗੁਰੂ ਨੇ ਆਪ ਵੀ ਅੰਮ੍ਰਿਤ ਛਕਿਆ ਅਤੇ ਬਪਤਿਸਮਾ ਲੈਣ ਵਾਲਾ ਸਿੱਖ ਬਣ ਗਿਆ, ਅਤੇ "ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ" ਨਾਮ ਅਪਣਾਇਆ।  ਹੋਰ ਬਹੁਤੇ ਸਾਰੇ ਆਦਮੀ ਅਤੇ ਔਰਤਾਂਰਤਾਂ ਨੂੰ ਵੀ ਸਿੱਖ ਧਰਮ ਵਿੱਚ ਦਾਖਲ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ।

ਸਿੱਖਾਂ ਦੀ ਇੱਕ ਅਲੱਗ ਪਹਿਚਾਣ

ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਜੀ ਨੇ ਫਿਰ ਫਤਵੇ ਦੇ ਪੰਜ ਲੇਖ ਸਥਾਪਿਤ ਕੀਤੇ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿਚ ਬਪਤਿਸਮਾ ਲੈਣ ਵਾਲੇ ਖ਼ਾਲਸਾ ਸਿੱਖਾਂ ਦੀ ਪਛਾਣ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ। ਖਾਲਸੇ ਦੇ ਪੰਜ ਨਿਸ਼ਾਨ ਸਨ: ਕੇਸ਼ਾ: ਜਿਹੜਾ ਕਿ ਸਾਰੇ ਗੁਰੂਆਂ ਅਤੇ ਰਿਸ਼ੀ ਦੁਆਰਾ ਪਹਿਨੀ ਜਾਂਦਾ ਸੀ, ਕੰਘੀ: ਇਕ ਲੱਕੜ ਦਾ ਕੰਘੀ, ਕਾਰਾ: ਇਕ ਧਾਤ ਦਾ ਕੰਗਲਾ, ਕਚੇਰਾ: ਖੁਸ਼ਹਾਲੀ ਅਤੇ ਸਾਬੇਰ ਲਈ ਕਪਾਹ ਦੇ ਬਰੀਫ਼: ਇਕ ਕੱਟੀ ਹੋਈ ਕਰਵ ਵਾਲੀ ਤਲਵਾਰ।  

ਮੁਗਲ ਵਿਰੋਧ ਲਾੜਾਇਆਆ

ਖ਼ਾਲਸਾ ਪੰਥ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਸਿੱਖ ਯੋਧਿਆਂ ਨੇ ਮੁਗਲ ਫ਼ੌਜਾਂ ਵਿਰੁੱਧ ਕਈ ਵੱਡੀਆਂ ਲੜਾਈਆਂ ਲੜੀਆਂ।  ਭੰਗਾਨੀ ਦੀ ਲੜਾਈ, ਬਦੌਣ ਦੀ ਲੜਾਈ, ਗੁਲੇਰ ਦੀ ਲੜਾਈ, ਨਿਰਮੋਹਾਗੜ ਦੀ ਲੜਾਈ, ਬਸੋਲੀ ਦੀ ਲੜਾਈ, ਅਨੰਦਪੁਰ ਦੀ ਲੜਾਈ ਅਤੇ ਮੁਕਤਸਰ ਦੀ ਲੜਾਈ ਇਨ੍ਹਾਂ ਲੜਾਈਆਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਸੀ।

ਚਾਰੇ ਸਾਹਿਬਜ਼ਾਦਿਆਂ ਦੀ ਸ਼ਹਾਦਤ

ਗੁਰੂ ਜੀ ਦੇ ਦੋ ਵੱਡੇ ਪੁੱਤਰਾਂ ਸਮੇਤ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਬਹਾਦਰ ਸਿੱਖ ਸਿਪਾਹੀ ਲੜਾਈ ਵਿਚ ਆਪਣੀ ਜਾਨ ਤੋਂ ਹੱਥ ਧੋ ਬੈਠੇ ਸੀ।  ਉਸਦੇ ਛੋਟੇ ਪੁੱਤਰਾਂ ਨੂੰ ਮੁਗਲ ਫ਼ੌਜਾਂ ਨੇ ਗਿ੍ਰਫਤਾਰ ਕਰ ਲਿਆ ਅਤੇ ਇਸਲਾਮ ਧਰਮ ਕਬੂਲ ਕਰਨ ਲਈ ਮਜਬੂਰ ਕੀਤਾ ਪਰ  ਦੋਹਾਂ ਸਾਹਿਬਜ਼ਾਦਿਆਂ ਨੇ ਇਸਲਾਮ ਧਰਮ ਕਬੂਲ ਕਰਨ ਤੋਂ ਇਨਕਾਰ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਫਿਰ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਕੰਧ ਦੇ ਅੰਦਰ ਦੇ ਚਿਨਵਾ ਕੇ ਮਾਰ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ।  ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਆਪਣੇ ਬੇਟੇ ਦੇ ਦੁਖਦਾਈ ਨੁਕਸਾਨ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ ਬਹਾਦਰੀ ਨਾਲ ਲੜਦੇ ਰਹੇ।

ਮੁਗ਼ਲ ਬਾਦਸ਼ਾਹ ਔਰੰਗਜ਼ੇਬ ਦੇ ਸ਼ਾਸਨ ਕਰਨ ਤਕ ਸਿੱਖਾਂ ਅਤੇ ਮੁਗਲਾਂ ਵਿਚ ਲੜਾਈ ਜਾਰੀ ਰਹੀ।  ਔਰੰਗਜ਼ੇਬ ਦੀ 1707 ਵਿਚ ਮੌਤ ਹੋ ਗਈ ਅਤੇ ਉਸਦਾ ਪੁੱਤਰ ਬਹਾਦਰ ਸ਼ਾਹ ਬਾਦਸ਼ਾਹ ਬਣ ਗਿਆ।  ਬਹਾਦੁਰ ਸ਼ਾਹ ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਜੀ ਦਾ ਸਤਿਕਾਰ ਕਰਦੇ ਸਨ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਉਪਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹੁੰਦੇ ਸਨ।  ਹਾਲਾਂਕਿ, ਸਰਹਿੰਦ ਦੇ ਨਵਾਬ, ਵਜ਼ੀਰ ਖ਼ਾਨ, ਸਮਰਾਟ ਅਤੇ ਗੁਰੂ ਵਿਚਕਾਰ ਦੋਸਤਾਨਾ ਸੰਬੰਧਾਂ ਨੂੰ ਪਸੰਦ ਨਹੀਂ ਕਰਦੇ ਸਨ ਅਤੇ ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਦੀ ਹੱਤਿਆ ਦੀ ਯੋਜਨਾ ਤਿਆਰ ਕਰਦੇ ਸਨ

Guru Gobind Singh Ji ਜੀ ਦੇ ਕੀਤੇ ਗਏ ਕੰਮ

ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਜੀ ਨੇ ਖ਼ਾਲਸੇ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਕੀਤੀ, ਸਿੱਖ ਸਮਾਜ ਵਿਚ ਸਾਰੇ ਕਾਰਜਕਾਰੀ, ਸੈਨਿਕ ਅਤੇ ਸਿਵਲ ਅਥਾਰਟੀ ਲਈ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰ ਸਾਰੇ ਅਰੰਭੇ ਸਿੱਖਾਂ ਦੀ ਸਮੂਹਕ ਸੰਸਥਾ, ਜੋ ਸਿੱਖਾਂ ਨੂੰ ਆਪਣੀ ਧਾਰਮਿਕ ਪਹਿਚਾਣ ਦਿੰਦੀ ਹੈ।

ਉਸਨੇ ਗੁਰੂ ਗਰੰਥ ਸਾਹਿਬ ਦੀ ਸਿਰਜਣਾ ਪੂਰੀ ਕੀਤੀ, ਪਰਮਾਤਮਾ ਦੇ ਗੁਣਾਂ ਦਾ ਵਰਣਨ ਕਰਨ ਵਾਲੀ ਬਾਣੀ ਜਾਂ ਬਾਣੀ ਦਾ ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਕੀਤਾ। ਇਸ ਪਾਠ ਵਿਚ ਦਸ ਸਿੱਖ ਗੁਰੂਆਂ ਦੀਆਂ ਸਿੱਖਿਆਵਾਂ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ ਅਤੇ ਇਸਨੂੰ ਸਿੱਖਾਂ ਦੀ ਪਵਿੱਤਰ ਕਿਤਾਬ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਜੀ ਨੇ ਆਪਣੇ ਉੱਤਰਾਧਿਕਾਰੀ ਵਜੋਂ ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ ਜੀ ਦੀ ਦੀ ਪੁਸ਼ਟੀ ਕੀਤੀ। ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਜੀ ਨੇ ਕਿਹਾ ਉਣ ਤੋਂ ਸ਼ੀ੍ ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ ਜੀ ਨੂੰ ਹੀ ਸਿੱਖ ਸੰਗਤ ਅਪਣਾ ਗੁਰੂ ਮੰਨਣ।

ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਜੀ ਦੀ  ਨਿਜੀ ਜੀਵਨ

ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਸ਼ਾਦੀਸ਼ੁਦਾ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਬਾਰੇ ਵੱਖੋ ਵੱਖਰੇ ਵਿਚਾਰ ਹਨ ਕੁਝ ਇਤਿਹਾਸਕਾਰ ਮੰਨਦੇ ਹਨ ਕਿ ਉਹਨਾਂ ਦੀ ਇੱਕ ਪਤਨੀ ਮਾਤਾ ਜੀਤੋ ਸੀ, ਜਿਸ ਨੇ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਆਪਣਾ ਨਾਮ ਮਾਤਾ ਸੁੰਦਰੀ ਰੱਖ ਲਿਆ, ਜਦੋਂ ਕਿ ਦੂਜੇ ਸਰੋਤ ਦੱਸਦੇ ਹਨ ਕਿ ਗੁਰੂ ਜੀ ਦੇ ਤਿੰਨ ਵਾਰ ਵਿਆਹ ਹੋਇਆ ਸੀ।  ਉਸ ਦੀਆਂ ਤਿੰਨ ਪਤਨੀਆਂ ਮਾਤਾ ਜੀਤੋ, ਮਾਤਾ ਸੁੰਦਰੀ ਅਤੇ ਸਾਹਿਬ ਦੇਵੀ ਸਨ।  ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਚਾਰ ਪੁੱਤਰ ਸਨ: ਅਜੀਤ ਸਿੰਘ, ਜੁਝਾਰ ਸਿੰਘ, ਜੋਰਾਵਰ ਸਿੰਘ ਅਤੇ ਫਤਿਹ ਸਿੰਘ।

1708 ਵਿਚ, ਸਰਹਿੰਦ ਦੇ ਨਵਾਬ ਵਜ਼ੀਰ ਖ਼ਾਨ ਨੇ ਦੋ ਪਠਾਣਾਂ, ਜਮਸ਼ੇਦ ਖ਼ਾਨ ਅਤੇ ਵਸੀਲ ਬੇਗ ਨੂੰ ਗੁਰੂ ਜੀ ਦੇ ਕਤਲੇਆਮ ਲਈ ਭੇਜਿਆ।  ਜਮਸ਼ੇਦ ਖ਼ਾਨ ਨੇ ਗੁਰੂ ਜੀ ਨੂੰ ਦਿਲ ਹੇਠ ਜ਼ਖ਼ਮੀ ਕਰ ਦਿੱਤਾ।  ਇਸ ਜ਼ਖ਼ਮ ਦਾ ਇਲਾਜ ਇਕ ਯੂਰਪੀਅਨ ਸਰਜਨ ਦੁਆਰਾ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ, ਪਰ ਇਹ ਕੁਝ ਦਿਨਾਂ ਬਾਅਦ ਦੁਬਾਰਾ ਖੁੱਲ੍ਹਿਆ ਅਤੇ ਕਾਫ਼ੀ ਖੂਨ ਵਗਣਾ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋ ਗਿਆ। ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਜੀ ਨੇ ਮਹਿਸੂਸ ਕੀਤਾ ਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਅੰਤ ਨੇੜੇ ਹੈ ਅਤੇ ਉਹਨਾਂ ਨੇ ਗੁਰੂ ਗਰੰਥ ਸਾਹਿਬ ਨੂੰ ਆਪਣਾ ਉੱਤਰਾਧਿਕਾਰੀ ਘੋਸ਼ਿਤ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਉਹਨਾਂ ਮੌਤ 7 ਅਕਤੂਬਰ 1708 ਨੂੰ ਨਾਂਦੇੜ ਵਿੱਚ ਹੋਈ।

ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬ ਦੇ ਜੀਵਨ ਕਾਲ ਵਿੱਚ ਲੜੀ ਗਈ ਲੜਾਈਆਂ ਦਾ ਵਿਵਰਣ

ਸਿੱਖਾਂ ਦੇ 10 ਵੇਂ ਗੁਰੂ, ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਜੀ ਨੇ ਆਪਣੇ ਸਿੱਖ ਪੈਰੋਕਾਰਾਂ ਨਾਲ ਮੁਗਲਾਂ ਵਿਰੁੱਧ ਕਈ ਵੱਡੀਆਂ ਲੜਾਈਆਂ ਲੜੀਆਂ।

ਇਤਿਹਾਸਕਾਰਾਂ ਅਨੁਸਾਰ, ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਜੀ ਨੇ ਆਪਣੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਵਿੱਚ 14 ਲੜਾਈਆਂ ਲੜੀਆਂ, ਜਿਸ ਦੌਰਾਨ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਪਰਿਵਾਰਕ ਮੈਂਬਰਾਂ ਸਮੇਤ ਕੁਝ ਬਹਾਦਰ ਸਿੱਖ ਸੈਨਿਕਾਂ ਨੂੰ ਗੁਆਉਣਾ ਪਿਆ।

ਪਰ ਗੁਰੂ ਗੋਵਿੰਦ ਜੀ ਨੇ ਬਿਨਾਂ ਰੁਕੇ ਆਪਣੀ ਬਹਾਦਰੀ ਨਾਲ ਆਪਣੀ ਲੜਾਈ ਜਾਰੀ ਰੱਖੀ।  ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਜੀ ਦੁਆਰਾ ਲੜੀਆਂ ਲੜਾਈਆਂ ਇਸ ਪ੍ਰਕਾਰ ਹਨ -

•  ਭੰਗਾਣੀ ਦੀ ਲੜਾਈ (1688) (ਭੰਗਣੀ ਦੀ ਲੜਾਈ)

•  ਨਨਦੂਨ ਦੀ ਲੜਾਈ (1691) (ਨਦਾਉਂ ਦੀ ਲੜਾਈ)

•  ਗੁਲਰ ਦੀ ਲੜਾਈ (1696)

•  ਅਨੰਦਪੁਰ ਦੀ ਪਹਿਲੀ ਲੜਾਈ (1700) (ਅਨੰਦਪੁਰ ਦੀ ਲੜਾਈ)

•  ਨਿਰਮੋਹਗੜ ਦੀ ਲੜਾਈ (1702) (ਨਿਰਮੋਹਗੜ ਦੀ ਲੜਾਈ)

•  ਬਾਸੋਲੀ ਦੀ ਲੜਾਈ (1702) (ਬਸੋਲੀ ਦੀ ਲੜਾਈ)

•  ਚਮਕੌਰ ਦੀ ਲੜਾਈ (1704) (ਚਮਕੌਰ ਦੀ ਲੜਾਈ)

•  ਅਨੰਦਪੁਰ ਦੀ ਜੰਗ (1704) (ਅਨੰਦਪੁਰ ਦੀ ਦੂਜੀ ਲੜਾਈ)

•  ਸਰਸਾ ਦੀ ਲੜਾਈ (1704) (ਸਰਸਾ ਦੀ ਲੜਾਈ)

•  ਮੁਕਤਸਰ ਦੀ ਲੜਾਈ (1705) (ਮੁਕਤਸਰ ਦੀ ਲੜਾਈ)

Guru Gobind Singh Ji ਦੇ ਜੀਵਨ ਦੀਆਂ ਬਾਰੀਕੀਆਂ

ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਪਹਿਲਾਂ ਗੋਬਿੰਦ ਰਾਏ ਦੇ ਤੌਰ ਤੇ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਸੀ।  ਉਹਨਾਂ ਦੇ  ਮਾਤਾ ਦਾ ਨਾਮ ਗੁੱਜਰੀ ਸੀ। ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਪਟਨਾ ਵਿਖੇ ਸਿੱਖ ਗੁਰੂ ਤੇਗ ਬਹਾਦਰ ਸਿੰਘ ਦੇ ਗ੍ਰਹਿ ਵਿਖੇ ਪੈਦਾ ਹੋਇਆ ਸੀ।

ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਜੀ ਦਾ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ ਦਿਹਾੜਾ 16 ਜਨਵਰੀ ਨੂੰ ਮਨਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।  ਗੁਰੂ ਜੀ ਦਾ ਜਨਮ 22 ਦਸੰਬਰ 1666 ਨੂੰ ਗੋਬਿੰਦ ਰਾਏ ਦੇ ਨਾਮ ਤੇ ਹੋਇਆ ਸੀ।  ਚੰਦਰਮਾ ਕੈਲੰਡਰ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ, 16 ਜਨਵਰੀ ਨੂੰ ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਜੀ ਦਾ ਜਨਮ ਦਿਹਾੜਾ ਹੈ।

 

ਬਚਪਨ ਵਿਚ ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਨੇ ਕਈ ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ ਸਿੱਖੀਆਂ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿਚ ਸੰਸਕ੍ਰਿਤ, ਉਰਦੂ, ਹਿੰਦੀ, ਬ੍ਰਜ, ਗੁਰਮੁਖੀ ਅਤੇ ਫ਼ਾਰਸੀ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ।  ਉਸਨੇ ਯੋਧਾ ਬਣਨ ਲਈ ਮਾਰਸ਼ਲ ਆਰਟ ਵੀ ਸਿਖਿਆ।

 

ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਅਨੰਦਪੁਰ ਸ਼ਹਿਰ ਵਿਚ ਜੋ ਇਸ ਸਮੇਂ ਰੂਪਨਗਰ ਜ਼ਿਲਾ ਪੰਜਾਬ ਵਿਚ ਹੈ।  ਭੀਮ ਚੰਦ ਨਾਲ ਝਗੜਾ ਹੋਣ ਕਾਰਨ ਉਹ ਇਸ ਜਗ੍ਹਾ ਨੂੰ ਛੱਡ ਗਿਆ ਅਤੇ ਨਾਹਨ ਚਲਾ ਗਿਆ, ਜੋ ਹਿਮਾਚਲ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਦਾ ਇੱਕ ਪਹਾੜੀ ਖੇਤਰ ਹੈ।

 

ਨਾਹਨ ਤੋਂ, ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਪਾਉਂਟਾ ਚਲੇ ਗਏ, ਜੋ ਕਿ ਯਮੁਨਾ ਤੱਟ ਦੇ ਦੱਖਣ ਵਿਚ, ਸਿਰਮੌਰ ਹਿਮਾਚਲ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਦੇ ਨੇੜੇ ਸਥਿਤ ਹੈ। ਉਥੇ ਉਸਨੇ ਪੋਂਟਾ ਸਾਹਿਬ ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸਥਾਪਿਤ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਉਹਨਾਂ ਨੇ ਉਥੇ ਸਿੱਖ ਜੜ੍ਹਾਂ ਤੇ ਪ੍ਰਚਾਰ ਕੀਤਾ, ਫਿਰ ਪੋਂਟਾ ਸਾਹਿਬ ਇਕ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਸਿੱਖ ਧਾਰਮਿਕ ਅਸਥਾਨ ਬਣ ਗਏ।  ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਜੀ ਉਥੇ ਪਾਠ ਲਿਖਦੇ ਸਨ।  ਉਹ ਉਥੇ ਤਿੰਨ ਸਾਲ ਰਹੇ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਤਿੰਨ ਸਾਲਾਂ ਦੌਰਾਨ, ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਸ਼ਰਧਾਲੂ ਉਥੇ ਆਉਣੇ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋ ਗਏ।

 

ਸਤੰਬਰ 1688 ਵਿਚ, ਜਦੋਂ ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ 19 ਸਾਲਾਂ ਦੇ ਸਨ, ਉਸਨੇ ਭੀਮ ਚੰਦ, ਗੜਵਾਲ ਰਾਜਾ, ਫਤਿਹ ਖ਼ਾਨ ਅਤੇ ਸਿਵਾਲਿਕ ਪਰਬਤਾਂ ਦੇ ਹੋਰ ਰਾਜਿਆਂ ਨਾਲ ਲੜਾਈ ਕੀਤੀ।  ਸਾਰਾ ਦਿਨ ਯੁੱਧ ਚਲਦਾ ਰਿਹਾ ਅਤੇ ਹਜ਼ਾਰਾਂ ਲੋਕ ਇਸ ਯੁੱਧ ਵਿਚ ਮਾਰੇ ਗਏ। ਇਸ ਯੁੱਧ ਵਿਚ ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਜੀ ਜੇਤੂ ਹੋਏ।  ਇਸ ਯੁੱਧ ਦਾ ਵਰਣਨ ਇੱਕ "ਵਿਅੰਗਾਤਮਕ ਨਾਟਕ" ਵਿੱਚ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ ਜੋ ਕਿ ਦਸਮ ਗ੍ਰੰਥ ਦਾ ਇੱਕ ਹਿੱਸਾ ਹੈ।

 

ਨਵੰਬਰ 1688 ਵਿਚ, ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਅਨੰਦਪੁਰ ਵਾਪਸ ਪਰਤ ਗਏ, ਜੋ ਚੱਕ ਨਾਨਕੀ ਦੇ ਨਾਂ ਨਾਲ ਮਸ਼ਹੂਰ ਹੈ, ਜੋ ਬਿਲਾਸਪੁਰ ਦੀ ਰਾਣੀ ਦੇ ਸੱਦੇ 'ਤੇ ਇਥੇ ਆਇਆ ਸੀ।

 

1699 ਵਿਚ, ਜਦੋਂ ਸਾਰੇ ਇਕੱਠੇ ਹੋਏ, ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਜੀ ਨੇ ਇਕ ਖਾਲਸ ਵਾਣੀ ਸਥਾਪਿਤ ਕੀਤੀ, "ਵਾਹਿਗੁਰੂ ਜੀ ਕਾ ਖਾਲਸੇ, ਵਾਹਿਗੁਰੂ ਜੀ ਦੀ ਫਤਿਹ", ਜਿਸਨੇ ਆਪਣੀ ਫੌਜ ਨੂੰ ਸਿੰਘ (ਅਰਥ ਸ਼ੇਰ) ਦਾ ਨਾਮ ਦਿੱਤਾ। ਉਹਨਾਂ ਨੇ ਖਾਲਸੇ ਦੇ ਮੂਲ ਸਿਧਾਂਤ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਵੀ ਕੀਤੀ।

 

ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਜੀ ਨੇ ਆਪਣਾ ਕਾਰਜ ਸੰਪੂਰਨ ਹੋਣ ਤੇ ਗੁਰੂ ਗਰੰਥ ਸਾਹਿਬ ਨਾਮ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਜੀ ਨੇ 7 ਅਕਤੂਬਰ 1708 ਨੂੰ ਜੋਤੀ ਜੋਤ ਸਮਾ ਗਏ।